Οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου για την Ελλάδα
Με την ευχή και την ελπίδα να σταματήσουν οι συγκρούσεις μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς το ταχύτερο δυνατό και να έχουν αποτέλεσμα οι ειρηνευτικές προσπάθειες, η ελληνική οικονομία καλείται να αξιολογήσει τις οικονομικές επιπτώσεις και τους κινδύνους που απορρέουν από την ένταση στη Μέση Ανατολή. Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια οι εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις της Ελλάδας με το Ισραήλ έχουν ενισχυθεί σημαντικά, εμφανίζοντας εντυπωσιακή ανάπτυξη σε πολλούς κομβικούς κλάδους της ελληνικής αγοράς.
Το Ισραήλ είναι ένας από τους πιο αξιόλογους εμπορικούς εταίρους της χώρας μας με τον όγκο του διμερούς εμπορίου να σημειώνει συνεχώς άνοδο, φτάνοντας στα 1,37 δισ. ευρώ το 2022, από 960 εκατ. ευρώ το 2018. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2022 σημειώθηκε αύξηση των εξαγωγών της Ελλάδας προς το Ισραήλ κατά 54,9%, έναντι του 2021. Οι ελληνικές εξαγωγές ανήλθαν στα 850 εκατ. ευρώ, από 548,78 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας ιστορικό υψηλό. Η εξαιρετική αυτή επίδοση οφείλεται κυρίως στις εξαγωγές πετρελαιοειδών και διαφόρων βιομηχανικών προϊόντων. Ωστόσο, επί συνόλου εξαγωγών στα 54,7 δισ. ευρώ, ο όγκος των ελληνικών εξαγωγών προς το Ισραήλ δεν είναι σε επίπεδα που να προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία.
Όσο για τις σημαντικές επενδύσεις ισραηλινών σε διάφορους τομείς της ελληνικής οικονομίας, όπως η αγορά ακινήτων, η ενέργεια και ο τουρισμός, υπάρχουν δύο σενάρια. Το πρώτο σενάριο είναι να καταγραφεί άνοδος των επενδύσεων στην περίπτωση που οι Ισραηλινοί αναζητήσουν ασφαλέστερους επενδυτικούς προορισμούς αν συνεχιστεί η αβεβαιότητα στη δική τους αγορά. Ήδη, καταγράφεται αυξημένο ενδιαφέρον από Ισραηλινούς για την εκμίσθωση ή αγορά ακινήτων και την εξασφάλιση Golden Visa. Το δεύτερο και αρνητικό σενάριο προβλέπει τη γενίκευση του πολέμου στη Μέση Ανατολή, μία εξέλιξη που θα είχε, εκτός από τεράστιο ανθρωπιστικό κόστος, και αρνητικές επιπτώσεις για τις ισραηλινές επενδύσεις στην Ελλάδα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με μελέτες, η ελληνική αγορά real estate έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε επενδυτικό προορισμό για τους Ισραηλινούς, οι οποίοι έχουν κατακτήσει την πρώτη θέση, ξεπερνώντας ακόμη και τους Κινέζους.
Κρίσιμη είναι και η συμφωνία να αναλάβει ο ΑΔΜΗΕ την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, με τη συμμετοχή ισραηλινού επενδυτικού ταμείου στο μετοχικό κεφάλαιο του έργου. Σε μία συγκυρία, μάλιστα, που η ενεργειακή ασφάλεια αποτελεί κρίσιμο στόχο, τόσο για την περιοχή της Μεσογείου όσο και για της Μέσης Ανατολής.
Μία ακόμη δυναμική και αναπτυσσόμενη σχέση μεταξύ Ελλάδας και Ισραήλ αφορά στον τουρισμό. Σε επίπεδο τουριστικών ροών, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι ο εισερχόμενος από το Ισραήλ τουρισμός έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία τετραετία, με τις αφίξεις να ανέρχονται σε 490.000 το 2022. Παρ’ όλα αυτά, το μερίδιο των ταξιδιωτών από το Ισραήλ παραμένει χαμηλό καθώς δεν ξεπερνά το 2% επί των συνολικών αφίξεων. Δεν θα πρέπει, ωστόσο, να αγνοήσουμε το γεγονός ότι υπάρχουν προορισμοί όπως η Θεσσαλονίκη που το μερίδιο των ταξιδιωτών από το Ισραήλ είναι σημαντικά υψηλότερο.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ελληνική οικονομία παραμένει η εκτίναξη των τιμών της ενέργειας. Μία εξέλιξη που θα μπορούσε να δοκιμάσει τόσο την αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας όσο και τα δημοσιονομικά περιθώρια του ελληνικού δημοσίου. Διότι, μία αναθέρμανση της ενεργειακής κρίσης θα είχε ως αποτέλεσμα την εκ νέου άνοδο του πληθωρισμού, καθιστώντας ξανά επιτακτική την ανάγκη να ληφθούν μέτρα στήριξης για νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε όλη την Ευρώπη, σε μια περίοδο που επανέρχονται σταδιακά οι δημοσιονομικοί κανόνες που είχαν ανασταλεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Σε πρόσφατη έκθεσή της, η Goldman Sachs αναλύει τις πιθανές επιπτώσεις της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς για τις οικονομίες της Ευρώπης και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο κίνδυνος για την ανάπτυξη είναι διαχειρίσιμος. Εκτός και αν η ένταση κλιμακωθεί, κάτι που απευχόμαστε, και οδηγήσει σε σημαντική επιδείνωση των χρηματοδοτικών συνθηκών ή/και σε υψηλότερες τιμές ενέργειας.
Είναι σαφές ότι οι επιπτώσεις για την ελληνική οικονομία θα είναι σοβαρές στο δυσμενές και απευκταίο σενάριο που το Ιράν εμπλακεί στον πόλεμο. Οι προβλέψεις των ειδικών κάνουν λόγο για άνοδο της τιμής του Brent έως και πάνω από τα 150 δολάρια το βαρέλι σε αυτό το σενάριο. Η εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου θα οδηγούσε σε μία αλληλουχία αρνητικών επιπτώσεων, την ώρα που η ελληνική οικονομία έχει εμφανίσει μία αξιοσημείωτη δυναμική, καθώς εκτιμάται ότι θα αναπτύσσεται φέτος και τα επόμενα τουλάχιστον δύο χρόνια με ρυθμό υπερδιπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Ένα νέο κύμα ακρίβειας θα ήταν το χειρότερο δυνατό ενδεχόμενο στην παρούσα συγκυρία καθώς θα αύξανε εκ νέου το λειτουργικό κόστος για τις επιχειρήσεις με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απρόσκοπτη λειτουργία τους.